Mối liên quan giữa thói quen sinh hoạt, dinh dưỡng và các bệnh lý dạ dày thường gặp

Dạ dày là một trong những cơ quan làm việc chăm chỉ và thầm lặng nhất trong cơ thể. Hàng ngày, nó phải co bóp, nhào trộn và tiết axit để tiêu hóa lượng thức ăn chúng ta nạp vào. Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại hối hả, chúng ta thường vô tình “ngược đãi” cơ quan quan trọng này bằng những thói quen thiếu khoa học. Kết quả là tỷ lệ người mắc các bệnh lý dạ dày như viêm dạ dày, trào ngược dạ dày – thực quản (GERD), viêm loét… ngày càng gia tăng và trẻ hóa.

Mặc dù các yếu tố như nhiễm khuẩn (HP) hay di truyền có vai trò nhất định, nhưng không thể phủ nhận rằng thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng chính là “chất xúc tác” mạnh mẽ, là nền tảng quyết định một chiếc dạ dày khỏe mạnh hay bệnh tật. Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc về mối liên quan mật thiết này.

1. “Kẻ Thù” Từ Thói Quen Sinh Hoạt Hàng Ngày

Những hành động tưởng chừng vô hại mà chúng ta lặp đi lặp lại mỗi ngày lại có thể bào mòn sức khỏe dạ dày một cách từ từ.

Ăn uống không đúng giờ, bỏ bữa

Dạ dày có một “đồng hồ sinh học” riêng. Nó sẽ tự động tiết axit dịch vị vào những khung giờ ăn quen thuộc để chuẩn bị tiêu hóa thức ăn.

• Khi bạn bỏ bữa hoặc ăn muộn: Thức ăn không được nạp vào đúng lúc, lượng axit đã tiết ra sẽ trở nên dư thừa. Lượng axit đậm đặc này sẽ ăn mòn chính lớp niêm mạc bảo vệ của dạ dày, gây ra tình trạng viêm và đau rát.
• Khi bạn ăn quá dồn dập: Việc nhịn đói quá lâu rồi lại ăn một bữa quá no khiến dạ dày bị quá tải đột ngột, phải co bóp vất vả hơn và tiết axit nhiều hơn, làm tăng nguy cơ tổn thương.

Ăn quá nhanh, nhai không kỹ

Nhai là bước tiêu hóa cơ học đầu tiên và vô cùng quan trọng. Khi bạn nhai không kỹ, thức ăn ở dạng thô, kích thước lớn sẽ bị tống xuống dạ dày. Điều này buộc dạ dày phải:

• Co bóp mạnh và lâu hơn để nghiền nhỏ thức ăn.
• Tiết nhiều axit hơn để phân giải chúng. Hành động này kéo dài sẽ làm dạ dày mệt mỏi, suy yếu và dễ bị tổn thương.

Ăn đêm, ăn sát giờ đi ngủ

Khi chúng ta nằm xuống, trọng lực không còn hỗ trợ việc giữ thức ăn và axit ở trong dạ dày nữa. Nếu bạn ăn một bữa no ngay trước khi đi ngủ, dạ dày vẫn đang trong quá trình tiêu hóa, lượng axit ở mức cao. Tư thế nằm sẽ tạo điều kiện hoàn hảo cho axit và thức ăn dễ dàng trào ngược lên thực quản, gây ra bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD).

Căng thẳng (Stress) kéo dài

Như đã phân tích, trục não – ruột là một kết nối hai chiều. Khi bạn căng thẳng, não bộ sẽ giải phóng các hormone như cortisol, gây ra một loạt tác động tiêu cực lên dạ dày: làm tăng tiết axit, giảm lưu lượng máu đến niêm mạc (làm yếu đi hàng rào bảo vệ và chậm quá trình tự chữa lành), và làm rối loạn co bóp dạ dày.

2. “Chất Độc” Từ Chế Độ Dinh Dưỡng Thiếu Lành Mạnh

Những gì chúng ta ăn có tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất đến sức khỏe của niêm mạc dạ dày.

Thực phẩm cay, nóng, nhiều axit

Các loại gia vị mạnh như ớt, tiêu, tỏi… và các thực phẩm có tính axit cao như chanh, dứa, cà chua… có thể trực tiếp gây kích ứng và làm tổn thương lớp niêm mạc dạ dày, đặc biệt là trên một nền dạ dày vốn đã nhạy cảm hoặc đang bị viêm.

Thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ chiên rán

Chất béo là nhóm chất cần nhiều thời gian nhất để tiêu hóa. Khi bạn ăn một bữa ăn giàu chất béo, thức ăn sẽ lưu lại trong dạ dày rất lâu. Điều này không chỉ gây cảm giác đầy bụng, khó tiêu mà còn làm tăng áp lực trong ổ bụng và làm giãn cơ thắt thực quản dưới, làm tăng nguy cơ trào ngược.

Rượu, bia và đồ uống có cồn

Cồn là một trong những “kẻ thù” hàng đầu của dạ dày. Nó có khả năng:

• Phá hủy trực tiếp lớp chất nhầy bảo vệ niêm mạc.
• Kích thích dạ dày tăng tiết axit dữ dội.
• Làm tổn thương cơ thắt thực quản dưới. Uống rượu bia khi bụng đói chẳng khác nào đổ axit trực tiếp lên một vết thương hở.

Cà phê, trà đặc và đồ uống chứa caffeine

Caffeine là một chất kích thích mạnh, có tác dụng làm tăng tiết axit dịch vị và cũng có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới, góp phần gây ra chứng ợ nóng và trào ngược.

Hút thuốc lá

Nicotine trong thuốc lá không chỉ gây hại cho phổi mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến dạ dày. Nó làm giảm sản xuất Bicarbonate (chất kiềm tự nhiên giúp trung hòa axit), làm giảm lưu lượng máu đến niêm mạc, và làm chậm quá trình lành các vết loét. Hút thuốc là yếu tố nguy cơ hàng đầu khiến bệnh viêm loét dạ dày khó điều trị và dễ tái phát.

Mối liên quan tới các bệnh lý dạ dày cụ thể

• Viêm dạ dày cấp và mạn tính: Thường là kết quả trực tiếp của việc tiêu thụ các chất kích thích như rượu bia, đồ ăn cay nóng, stress.
• Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Liên quan chặt chẽ đến việc ăn khuya, ăn đồ dầu mỡ, uống cà phê, rượu bia.
• Viêm loét dạ dày – tá tràng: Mặc dù nguyên nhân chính là HP và thuốc NSAIDs, nhưng một lối sống và chế độ ăn uống thiếu khoa học (hút thuốc, uống rượu, stress) sẽ tạo ra một môi trường “hoàn hảo” cho vi khuẩn HP tấn công, đồng thời làm suy yếu khả năng tự bảo vệ và chữa lành của niêm mạc, khiến bệnh nặng hơn và khó điều trị dứt điểm.

Lời Kết

Sức khỏe dạ dày của bạn không phải là một yếu tố ngẫu nhiên, nó chính là tấm gương phản chiếu chính xác những lựa chọn về thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng hàng ngày của bạn. Mỗi bữa ăn đúng giờ, mỗi miếng nhai kỹ, mỗi lần lựa chọn thực phẩm lành mạnh, và mỗi nỗ lực kiểm soát căng thẳng đều là một hành động “đầu tư” trực tiếp vào lớp niêm mạc bảo vệ quý giá của dạ dày.

Bệnh tật không xuất hiện sau một đêm, mà là kết quả của một quá trình tích lũy lâu dài. Bằng cách nhận thức rõ mối liên quan này và chủ động xây dựng một lối sống khoa học, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ dạ dày của mình khỏi những tổn thương và duy trì một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, cân bằng.