Nhận biết sớm các dấu hiệu của trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)

Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (Gastroesophageal Reflux Disease – GERD) là một rối loạn tiêu hóa mạn tính, xảy ra khi acid và các chất chứa trong dạ dày thường xuyên trào ngược lên thực quản. Về mặt sinh lý, có một van cơ vòng ở cuối thực quản, gọi là cơ thắt thực quản dưới (LES), hoạt động như một cánh cửa một chiều, mở ra để cho thức ăn đi xuống và đóng lại để ngăn không cho thức ăn và acid trào ngược lên. Khi “cánh cửa” này bị suy yếu hoặc đóng mở bất thường, trào ngược dạ dày sẽ xảy ra.

Niêm mạc thực quản vốn mỏng manh và không được thiết kế để chống lại môi trường axit ăn mòn của dịch vị. Sự tiếp xúc lặp đi lặp lại này sẽ gây ra tình trạng viêm, kích ứng và nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến những tổn thương nghiêm trọng. Do đó, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của trào ngược dạ dày – thực quản là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe của bạn.

Các triệu chứng GERD rất đa dạng và thường được chia thành hai nhóm chính: triệu chứng điển hình tại thực quản và triệu chứng không điển hình ngoài thực quản.

1. Nhóm Triệu Chứng Điển Hình (Tại Thực Quản)

Đây là những biểu hiện phổ biến và dễ nhận biết nhất, xuất phát trực tiếp từ sự tấn công của acid lên niêm mạc thực quản.

Ợ nóng

Đây là triệu chứng đặc trưng và thường gặp nhất, được mô tả là cảm giác nóng rát, bỏng rát ở vùng ngực, ngay phía sau xương ức. Cảm giác này có thể bắt đầu từ vùng thượng vị và lan dần lên cổ họng. Ợ nóng không liên quan gì đến tim, mà là cảm giác do acid kích thích các đầu dây thần kinh trên bề mặt thực quản bị viêm.

• Thời điểm xuất hiện: Cơn ợ nóng thường trở nên tồi tệ hơn sau khi ăn no, đặc biệt là các bữa ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng, hoặc thực phẩm có tính axit (cam, chanh). Nó cũng tăng lên khi người bệnh nằm xuống hoặc cúi gập người, do tư thế này làm mất đi sự hỗ trợ của trọng lực và tạo điều kiện cho acid dễ dàng trào ngược hơn.

Ợ trớ 

Ợ trớ là hiện tượng dịch lỏng hoặc thức ăn chưa tiêu hóa hết từ dạ dày bị đẩy ngược lên vùng họng hoặc miệng, để lại vị chua hoặc đắng khó chịu. Khác với nôn, ợ trớ thường xảy ra một cách thụ động, không cần sự co thắt mạnh của cơ bụng. Triệu chứng này không chỉ gây khó chịu về mặt thể chất mà còn ảnh hưởng đến tâm lý, khiến người bệnh mất tự tin trong giao tiếp.

Khó nuốt và nuốt đau

• Khó nuốt: Ban đầu, người bệnh có thể có cảm giác vướng, nghẹn ở cổ như có vật gì đó mắc lại. Khi tình trạng viêm thực quản trở nên nghiêm trọng hơn, niêm mạc có thể bị sưng nề hoặc hình thành các mô sẹo, gây chít hẹp lòng thực quản. Điều này dẫn đến triệu chứng khó nuốt thực sự, thức ăn đặc có thể bị mắc kẹt lại. Đây là một dấu hiệu cảnh báo cần được thăm khám ngay.
• Nuốt đau: Cảm giác đau, rát khi nuốt thức ăn, là dấu hiệu của tình trạng viêm và loét thực quản đang hoạt động.

2. Nhóm Triệu Chứng Không Điển Hình (Ngoài Thực Quản)

Đây là nhóm triệu chứng “đánh lừa”, thường khiến bệnh nhân đi khám ở nhiều chuyên khoa khác nhau như hô hấp, tai mũi họng trước khi tìm ra nguyên nhân thực sự là do GERD. Chúng xảy ra khi acid trào ngược lên đủ cao để ảnh hưởng đến vùng họng, thanh quản và đường thở.

Ho mạn tính

Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ho khan kéo dài không rõ nguyên nhân. Các giọt acid nhỏ li ti khi trào lên có thể bị hít vào đường thở, gây kích ứng trực tiếp. Ngoài ra, acid ở phần dưới thực quản cũng có thể kích thích một phản xạ thần kinh chung, gây ra cơn ho dù acid không tiếp xúc trực tiếp với đường thở. Cơn ho do GERD thường nặng hơn vào ban đêm hoặc sau khi thức dậy.

Các vấn đề về họng và thanh quản (LPR – Trào ngược thanh quản – họng)

Khi acid tiếp xúc với vùng thanh quản và dây thanh âm, nó gây ra một loạt triệu chứng mà bác sĩ tai mũi họng thường gọi là LPR:

• Khàn giọng, đặc biệt vào buổi sáng.
• Viêm họng mạn tính, đau họng tái phát.
• Cảm giác vướng víu, đờm trong cổ họng, phải hắng giọng liên tục.
• Hen suyễn hoặc làm nặng thêm bệnh hen có sẵn: Acid trào ngược có thể gây co thắt phế quản, khởi phát cơn hen.

Đau ngực không do tim (Non-cardiac chest pain)

Cơn đau ngực do GERD có thể rất dữ dội, gây cảm giác đè nén, thắt chặt sau xương ức, rất dễ nhầm lẫn với cơn đau thắt ngực do bệnh tim. Tuy nhiên, cơn đau này thường liên quan đến bữa ăn, không liên quan đến gắng sức và có thể thuyên giảm khi dùng thuốc kháng acid. Dù vậy, bất kỳ cơn đau ngực nào cũng cần được đánh giá y tế cẩn thận để loại trừ nguyên nhân tim mạch nguy hiểm.

Các vấn đề về răng miệng

• Mòn men răng: Acid dạ dày có độ pH rất thấp, có thể bào mòn lớp men răng cứng chắc, đặc biệt là ở mặt trong của răng.
• Hôi miệng: Do sự trào ngược của thức ăn và acid, cùng với tình trạng viêm nhiễm tại chỗ.

Lời Kết

Các dấu hiệu của trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) rất đa dạng, từ những cơn ợ nóng quen thuộc đến những cơn ho dai dẳng hay khàn giọng khó chịu. Việc chủ quan bỏ qua các triệu chứng này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn có thể dẫn đến các biến chứng GERD nghiêm trọng như viêm loét thực quản, hẹp thực quản, và đáng lo ngại nhất là Barrett thực quản – một tình trạng tiền ung thư.

Chẩn đoán sớm thông qua việc thăm khám lâm sàng và các phương pháp hiện đại như nội soi tiêu hóa là cách tốt nhất để đánh giá chính xác mức độ tổn thương và có phác đồ điều trị phù hợp. Việc điều trị thường bao gồm thay đổi lối sống, chế độ ăn uống và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát bệnh một cách hiệu quả và bền vững.